سلام
آیا تا به حال شده که چیزی که مدتها برایتان بسیار مهم و ارزشمند بوده و احترام شما را به خودش جلب می کرده و ذهنتان را مشغول می کرده ناگهان بی اهمیت و مضحک به نظرتان بیاید ؟ ناگهان احساس کنید بی دلیل این همه برایش ارزش قایل بوده اید ؟
خاطرم هست که مرحوم بزرگ علوی رمان نویس چپگرای کشورمان در واپسین سالهای زندگی اش به چنین رویداد شومی اعتراف کرده بود . پس از فروپاشی کمونیسم بسیاری از اندیشمندان پیروی کمونیسم و زندگی اشتراکی و نبود مالکیت خصوصی به ناگاه خود را بی پناه در برابر چشمان ملامت گر دنیا دیدند .
از مدتها قبل تجربه ی کمونیسم نشان داده بود که جامعه ی بدون آزادی محال است راه به کمال ببرد و با هر تئوری و اندیشه ای باز به گرداب کژی و نادرستی می افتد . سالها بود دیگر این امر از پرده برون افتاده بود , اما شاید خیلی از پیروان سینه چاک کمونیسم شهامت روبرو شدن با واقعیت ها را نداشته و باز هم تلاش می کردند خودشان را پشت دیوار تبلیغ و سخن پراکنی های دولتهای کمونیست پنهان کنند و در برابر همه ی ایرادات روشن و گویای این سیستم همان استدلال نخ نما را عرضه کنند که : ” این کمونیسم واقعی نیست , اگر کمونیسم واقعی پیاده شود خواهید دید .” خلاصه به قول میلان کوندرا برای این گروه زندگی همواره در جای دیگری جاری بود .
نمی دانم که روان شاد , بزرگ علوی از کی به این واقعیت پی برده بود . اما در سال 1371 در مصاحبه با یک نشریه ی ادبی به تلخی اعتراف کرده بود که : ” خیلی دشوار است که در انتهای عمرت ناگهان پی ببری که سالهای سال مسیر نادرست رفته ای , اشتباه فکر می کرده ای و اشتباه عمل می کردی . 70 سال اشتباه کردیم .”
نکته ی ناراحت کننده این است که گاهی این اشتباه فکر کردن ها و این مسیر نادرست رفتن ها سرنوشت ملتی را تغییر داده و برای چندین سال و چندین نسل کشوری را با چالش مواجه می کند و سرمایه های ملی و جان و مال و عمر مردم زیادی تلف می شود تا آن اشتباهات تئوری و عملیاتی کنار گذاشته شده و آثارشان برطرف شوند.
قطعا امثال مارکس و لنین و تروتسکی و آندره برتون و رومن رولان و دیگر نظریه پردازان و رهبران کمونیسم هرگز در آرزوی استبداد حزبی و تصفیه ها و قتل عام های استالین نبوده اند . اما ندانسته و نا خودآگاه جریان فکری و سیاسی ای بوجود آوردند که محصولی جز استالین نمی توانست داشته باشد . کما این که امثال پل پوت ( رهبر آدم کش کامبوج ) و چائوشسکو ( رهبر رومانی ) هم از همین جریان زاده شدند , با کارنامه ای آکنده از قتل و خونریزی .
شاید این هم از دشواری های بزرگ زندگی بشر باشد که توانایی اجرا و انرژی و شر و شور و انگیزه اش متعلق به دوران جوانی است و رسیدن به درک و دانش و آگاهی اش در دوران پیری است . زمانی که می تواند تحول ایجاد کند خام است و تند رو و زمانی که واقعیت ها را می فهمد پیر است و خسته و گوشه گیر . امروزه هم در کشورمان زیاد داریم بزرگان و پیشروهایی که به شدت به اشتباهات گذشته شان معترفند .
اما چه سود که اشتباهاتشان عملیاتی شده و کار از کار گذشته . عذر خواهی ها و اعترافات و پشیمانی های امثال عبـــــــاس عبـدی و تـــــاج زاده و ســـازگارا و مهـــاجرانی و گنــجی و غیره شاهدی بر همین مدعا است .
